ปีใหม่ญี่ปุ่น

พูดถึงปีใหม่ ถ้าเป็นบ้านเราก็ต้องมีงานฉลองรื่นเริงต่างๆเช่น เค้าท์ดาวน์ จุดพลุ งานประดับไฟที่ต่างๆ ฯลฯ แต่ถ้าใครหวังที่จะไปดูงานเหล่านี้ช่วงปีใหม่คงฝันสลาย เพราะมันตรงกันข้าม ที่บ้านเราจะครึกครื้น แต่ที่ญี่ปุ่นจะเงียบมากๆ ขนาดย่านชินจุกุ ถ้าเป็นวันปกติคนจะเดินกันขวักไขว่ แต่วันปีใหม่แทบนับคนได้เลย งั้นจะขอเล่าให้ฟังแล้วกันว่าตอนปีใหม่ (เอาเป็นช่วงปีใหม่แล้วกัน) ว่าคนญี่ปุ่นเค้าทำอะไรกันบ้าง

วันปีใหม่จะเป็นวันที่คนในครอบครัวอยู่กันพร้อมหน้าพร้อมตา ทุกคนจะกลับไปอยูกับครอบครัวที่บ้านเกิดแทบทั้งนั้น เหมือนกับเทศกาลสงกรานต์บ้านเรา เพราะฉะนั้นก็จะต้องมีการเตรียมอาหารที่จะกินกันในวันปีใหม่ ผู้คนก็จะไปแห่กันซื้อของสด เครื่องปรุง สาเก มาไว้ที่บ้าน ถ้าในโตเกียว ที่ที่นิยมก็คือตลาดปลาทซึคิจินั่นเอง ที่นี่ถ้าไปช่วงวันที่ 20 กว่าๆเดือนธันวาตอนเช้าๆจะเหยียบกันตาย แน่นมากจนไม่มีทางเดิน เพราะตลาดที่นี่ของสด ราคาก็ไม่ถือว่าถูกมากแต่ได้คุณภาพ ในตลาดนอกจากจะมีของทะเลสดๆก็มีอุปกรณ์เกี่ยวกับการกินขายอีกเช่นมีด จานชาม เครื่องประดับตกแต่งจาน ฯลฯ เลือกซื้อกันให้หนำใจผมจะไปช่วยครอบครัวคุณยายหิ้วของเกีอบทุกปี ของที่ซื้อมาก็จะเอามาทำเป็นอาหารชุดปีใหม่ไว้กินกันในบ้านเป็นเวลา 3 วัน เพราะคนญี่ปุ่นเค้าจะไม่ทำงานบ้าน รวมถึงไม่ทำอาหารด้วยเป็นเวลา 3 วัน อาหารชุดปีใหม่เรียกว่า โอะเซทจิเรียวหริ (Osechi ryouri)
 

อาหารปีใหม่ที่ว่านี้ถ้าใครไม่อยากทำก็ซื้อหาได้ตามซุปเปอร์มาเก็ต จะถูกหรือแพงก็แล้วแต่เลือก บางชุดราคาเป็นหมื่นๆบาทเลยก็เคยเห็น อาหารที่อยู่ในชุดก็จะมี คุโรมาเมะหรือถั่วดำใหญ่ ไข่เจียวหวานม้วน คามาโปโกะหรือลูกชิ้นปลาหั่นเป็นแว่นๆ ไข่ปลาคะซึโนะโกะ ปลาไท ฯลฯ อาหารแต่ละชนิดก็จะมีความหมายของตัวมันเอง นอกจากการเตรียมอาหารแล้วยังทำความสะอาดบ้านกันยกใหญ่ เรียกว่าโอโซจิ (Oosouji) เครื่องถ้วยชามเก่าๆก็จะเอามาทิ้งกัน ทำความสะอาดหิ้งบูชาพระ ฯลฯ

ก่อนถึงวันปีใหม่คนญี่ปุ่นก็นิยมส่งสคส.ปีใหม่ให้กันและกันด้วย สคส.อันนี้ไม่ใช่เป็นการ์ด แต่เป็นไปรษณียบัตร เรียกว่าเน็งงะโจ (Nengajou) เป็นการเขียนเพื่อระลึกถึงผู้รับ วิธีการเขียนก็จะมีรูปแบบไม่มากเช่น ขอบคุณมากสำหรับความกรุณาเมื่อปีที่แล้ว ปีต่อไปก็ขอความกรุณาอีก หรือจะเป็นขอให้สุขภาพแข็งแรง ประมาณนี้ บางคนก็ใส่รูปถ่ายครอบครัวลงไปด้วย การส่งเนงงะโจจะต้องส่งแต่เนิ่มๆ ไปรษณีย์จะกำหนดวันสิ้นสุดของการส่งทุกปี ถ้าส่งทันภายในกำหนด ไปรษณีย์จะเก็บรวบรวมไว้ก่อน ผู้รับก็จะได้รับเนงงะโจวันที่ 1 มกราคมตอนเช้า แต่ถ้าเลยกำหนดก็จะกลายเป็นไปรษณียบัตรธรรมดา

มาถึงวันสิ้นปี 31 ธันวาคม จะมีคนอยู่สองกลุ่ม กลุ่มที่อยู่กับครอบครัวที่บ้านและกลุ่มที่ออกไปสังสรรค์กับเพื่อนนอกบ้าน แต่กลุ่มที่อยู่กับครอบครัวเยอะกว่ามาก หัวค่ำก็จะมีรายการพิเศษเช่นโดราเอม่อนตอนพิเศษ ละครตอนพิเศษเป็นต้น แต่ช่อง NHK จะมีรายการที่ชื่อว่า โคฮะคุอุตะ (Kouhaku uta) แปลเป็นไทยคือเพลงขาวแดง รายการนี้จะเชิญนักร้องหรือวงดนตรีที่มีชื่อเสียงในหนึ่งปีที่ผ่านมามาร้องโชว์ในรายการ บางทีเชิญนักร้องต่างประเทศมาก็มี หรือไม่ก็ถ่ายทอดสดมาจากต่างประเทศก็มี นักร้องจะถูกจัดให้อยู่ในทีมสีขาวหรือสีแดง แล้วก็จะร้องโต้กันแล้วให้คนดูโหวดว่าชอบฝ่ายไหนมากกว่า ฝ่านนั้นก็จะได้รางวัลไปตอนท้ายรายการ เหมือนเป็นธรรมเนียมไปแล้วว่าทุกบ้านต้องดูรายการนี้คืนวันสิ้นปี รายการจะจบประมาณ 23:45 อีก 15 นาทีจะถ่ายทอดสดบรรยากาศการไหว้พระครั้งแรกจากวัดทั่วญี่ปุ่น ช่วงนี้บรรดาแม่บ้านก็จะเริ่มเตรียมโซบะข้ามปี เรียกว่าโทชิโคชิโซบะ (Toshikoshi soba) จริงๆแล้วก็คือโซบะเย็นธรรมดานั่นแหละ แต่ตั้งชื่อให้ดูเข้ากับบรรยากาศ ทุกคนก็จะกินโซบะอันนี้กันตั้งแต่ก่อนเที่ยงคืนข้ามไปจนเลยเที่ยงคืน เป็นนัยว่ากินโซยะจะได้อายุยืนยาวเหมือนเส้น

มาดูบรรยากาศของคนที่อยู่นอกบ้านกันบ้าง บรรดาวัยรุ่นที่ไปงานเค้าท์ดาวน์ตาผับตามบาร์ก็มี แต่ตามลานใหญ่ๆไม่ค่อยเห็นนะ ส่วนใหญ่จะไปเค้าท์ดาวน์กันที่วัดหรือศาลเจ้ามากกว่า ไปต่อคิวเข้าศาลเจ้ากันตั้งแต่หัวค่ำ บางศาลเจ้าที่มีชื่อเสียงเช่นศาลเจ้าเมจิต่อกันเป็นกิโล เพื่อที่จะได้มาไหว้พระครั้งแรกของปี เรียกว่าฮัทซึโมเดะ (Hatsumoude) การไปวัดหรือศาลเจ้าก็จะเอาเครื่องลางอันเก่าที่บ้านมาทิ้งในวัด แล้วซื้อเครื่องลางอันใหม่เข้าบ้าน เครื่องลางก็เช่นธนู ยันต์ต่างๆ ตุ๊กตาล้มลุก(ดารุหมะ) แล้วก็อาจฟังพระสวดให้พร

บางคนไม่อยากไปต่อคิวยาวๆท่ามกลางความหนาว 0 องศาข้างนอกตอนกลางคืนก็อาจไปตอนเช้าวันที่ 1 มกราคมแทนได้ ตอนเช้าตื่นมาทุกบ้านจะได้รับเน็งงะโจเป็นปึก ก็จะมานั่งอ่านกันว่ามีใครส่งมาหาบ้าง แล้วก็ทานอาหารปีใหม่กับสาเก วันนี้ถ้าออกไปข้างนอกจะเงียบมาก ร้านค้าจะปิดกันเกือบทุกร้าน ตอนกลางคืนญาติๆก็จะมารวมตัวกันกินเลี้ยงรวมญาติประมาณนี้

เช้าวันที่ 2 มกราคนจะเป็นวันที่นักช้อปรอคอยมาก ร้านแต่ละร้านจะทำถุงฟุคุบุคุโระ (Fukubukuro) หรือเรียกว่าแฮปปี้แบ๊กนั่นเอง ถุงนี้จะเป็นสีแดงเขียนตัวอักษรคันจิด้วยสีขาวว่า ฟุคุ แปลว่าความสุข ในถุงก็จะมีสินค้าหลายชิ้นซึ่งผู้ซื้อจะไม่รู้ว่าเป็นอะไร แต่มูลค่าจะเกินกว่าราคาที่ขาย เช่นถ้าซื้อถุงละ 5,000 เยน ของในถุงอาจมีมูลค่า 10,000 เยนเป็นต้น ได้ของเกินราคาอยู่แล้วแต่จะลุ้นว่าของที่ได้จะถูกใจเราหรือเปล่าเท่านั้น ถ้าเป็นร้านเสื้อผ้าก็จะระบุว่าถุงนี้เป็นของผู้ชาย size M หรือถ้าร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าก็จะระบุเป็แผนกเช่น แผนกคอมพิวเตอร์ แผนกกล้อง แผนกเครื่องเสียง แผนกเครื่องใช้ภายในบ้าน มีเพื่อนเคยซื้อถุงฟุคุบุคุโระที่ร้านคิตตี้ราคา 1,050 เยน ได้ที่ห้อยโทรศัพท์มา 20 อัน ราคาปกติอันละ 525 เยน บางร้านอาจเริ่มขายตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม ต้องดูประกาศของทางร้าน ห้างบางห้างเช่นที่ฮาราจุกุมีคนไปต่อคิวกันตั้งแต่ตอนกลางคืน คิวยาวเป็นกิโลเลยเหมือนกันเพื่อจะได้เข้าไปซื้อของจากแผนกที่อยากได้ เพราะของหมดแล้วหมดเลย

วันที่ 2 มกราคมนอกจากจะช้อปแล้วจักพรรดิจะออกมาอวยพร ให้ประชาชนเข้าไปฟังคำอวยพรได้ถึงในพระราชวังอิมพีเรียล จักรพรรดิพร้อมด้วยพระบรมวงศานุวงศ์จะออกมา 3 รอบคือ 9:00, 10:00, และ 11:00 ออกมาครั้งนึงประมาณ 5 นาที ถ้าใครอยากเข้าเฝ้าอยู่แถวหน้ามีเคล็ดลับ ให้เข้ารอบ 9:00 หรือรอบ 10:00 ก่อน รอบนี้อาจได้อยู่ติดขอบพระราชวัง แต่พอรอบนี้เสร็จแล้วคนจะทยอยออก เราก็ไปยืนอยู่แถวหน้ารอชมพระบารมีรอบต่อไปอยางใกล้ชิด จริงๆเราสามารถเข้าเฝ้าพระจักรพรรดิได้ 2 ครั้งต่อปี คือวันที่ 23 ธันวาคม เป็นวันคล้ายวันประสูติ และวันที่ 2 มกราคม อวยพรเนื่องในวันปีใหม่